موسیقی در دوره اسلامی

پس از حمله عرب و اضمحلال دولت ساسانی موسیقی ایرانی در کشور های عربی زبان هم متداول شد و عرب ها موسیقی را نیز مانند سایرعلوم و آداب و صنایع از ایران اقتباس کردند.عرب دوره ی جاهلیت از موسیقی بهره ای نداشت و تنها شاعر عرب که قبل از اسلام به اشعار خود تغنی کرده اعشی ابن قیس است که از شاعران معروف دوره ی جاهلیت است این شاعر در مجلس ملوک حیره و ایران آمد و رفت داشته و معروف است که در عهد انوشیروان به مدائن رفته و موسیقی ایرانی را فرا گرفته و کمی هم به زبان فارسی آشنا شده بطوریکه کلمات فارسی و اسامی آلات موسیقی از قبیل نای و سنج و بربط را در اشعار خود آورده.بعضی گویند اول دفعه در زمان عبدالله ابن زبیر که مشغول مرمت خانه کعبه بود معماران وبنا های ایرانی که این کار را برعهده داشتند در ضمن عمل آواز می خواندند و عرب را آواز آنها خوش آمد وبین این کارگران بعضی از موسیقی اطلاع داشتند وآواز های ایرانی را به عرب ها آموختند.در اغانی مسطور است اول کسی که از عربها نغمه های ایرانی را یاد گرفته و اشعار عربی را با الحان ایرانی خوانده سعید بن مسجع بوده که مجذوب موسیقی ایرانی شده و برای همین منظور مسافرتی به ایران کرده و پس از مراجعت نغمات فارسی را که فرا گرفته بود در مکه رواج داده است.

از جمله موسیقیدانهای ایرانی یکی نشیط فارسی (متوفی 80 هجری) است که از موالی عبدالله بن جعفر ابن ابیطالب بوده. دیگر ابن محرز است که دوره ی هشام ابن عبدالملک را درک کرده و یونس کاتب که در دیوان مدینه کاتب بوده.ابن ندیم در کتاب الفهرست می نویسد که یونس کتابهایی را جع به موسیقی نوشته و از آن جمله اسم کتاب الغنم را به نام وی ذکر می کند که فعلا اثری از آن باقی نیست.ابوالفرج اصفحانی نیز در اغنی از کتاب موسیقی یونس نام می برد و چنین به نظر می رسد که این اول کتابی است که در اسلام راجع به موسیقی نوشته شده و نمونه و سرمشق کتاب اغانی ابولفرج بوده است.(برای اطلاعا ت بیشتر راجع به موسیقی صدر اسلام و دوره ی بنی امیه مراجعه شود به کتاب تاریخ ادبیات آقای همائی در دوجلد کتاب مذکور مطالب مفیدی جمع آوری و تدوین کرده اند.)

چون اسلام به عللی موسیقی را ممنوع کرد، این صنعت در صدر اسلام بخصوص در دوره ی خلفای راشدین که قوانین شرع را با کمال شدت اجرا می کردند، تقریبا متروک شد ولی پس از آنکه خلفای اموی مسند خلافت را به مقام سلطنت تبدیل کردند و از شدت احکام شرع کاسته شد موسیقی نیز در مجلس آنها وارد شد وموسیقیدانهای ایرانی قربو منزلتی تمام یافتند و پس از آشنایی به زبان عربی اشعار عرب را با الحان فارسی خواندند و بیشتر طرف توجه شدند. البته میان خلفای اموی همه نسبت به موسیقی یک عقیده نداشتند چنانکه سلیمان ابن عبدالملک با موسیقی مخالف بود و اهل این هنر را مجازات می کرد. به عکس او معاویه و یزید هر دو به این هنر متمایل بودند چنانکه معاویه جمعی از اهل این فن را به دمشق برد و به این وسیله موسیقی ایران قدم از حجاز بیرون نهاد و در شهر های دیگر اسلامی نیز منتشر شد.